Tag Archives: media

E-papierosy w polskim środowisku medycznym rzadko spotykają się z pozytywnym przyjęciem. Dlatego też byłem mile zaskoczony, gdy znalazłem tekst pod tytułem „Mniejsze zło, czyli trudne decyzje lekarza gdy pacjent nie chce rzucić palenia”, opublikowany na portalu politykazdrowotna.com. Jest to sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Pulmonologiczno-kardiologiczne przypadki kliniczne”, która odbyła się w Olsztynie. Bardzo ciekawe są wypowiedzi, których udzielił prof. Bartosz Łoza, kierownik Kliniki Psychiatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Mówił on m.in. „Klinika Psychiatrii WUM w latach 2014-2015 wykorzystała lukę prawną, by regulaminem wewnętrznym dopuścić e-papierosy. Korzyści z dopuszczenia nowatorskich rozwiązań to przede wszystkim czystość i bezpieczeństwo”. Bardzo rozsądne podejście, zważywszy na to, że zdecydowana większość pacjentów psychiatrycznych jest silnie uzależniona od nikotyny. Właśnie od nikotyny, niekoniecznie od palenia tytoniu. Profesor przywołuje tutaj też kontrowersje, jakie wzbudziło wprowadzenie programu metadonowego w leczeniu narkomanów. Kiedyś krytykowane, dziś uznawane za standard. Inny z mówców, prof. Szymański, stwierdził też: „Jeżeli my nie poinformujemy pacjenta o tym co jest przebadane i mniej szkodliwe, to pójdzie po najprostszej linii. Kupi e-papierosy, ale zwykle nie wiemy co w nich jest. A są na rynku przebadane produkty o znanym składzie”. OK, wiem że to tylko dwóch ludzi i na jednej konferencji, ale cieszy to, że nareszcie osoby zajmujące konkretne stanowiska w instytucjach medycznych jednoznacznie uznają e-papierosy za jedno z możliwych rozwiązań.
Ale niestety nie wszystkie doniesienia medialne są pozytywne. Najczęściej panuje propaganda strachu. Typowym przykładem jest artykuł Faktu – „Tak e-papierosy działają na płuca. Zatrważające wyniki badań”. Wyrwane z kontekstu jedno badanie, prowadzone zresztą na myszach. Ale da się z tego stworzyć tekst, w którym czytamy m.in.: „Wyniki badań, opublikowane w American Journal of Physiology-Lung Cellular, pokazują, że długoterminowy wpływ e-papierosów na zdrowie jest nieznany”. Czy autor(ka) wstydzący się nazwiska i podpisujący się jako AZA naprawdę widzi to, co napisał? Wyniki pokazują, że długoterminowy wpływ jest nieznany? Przecież te badania nie dotyczyły żadnego długoterminowego wpływu czegokolwiek na cokolwiek. Co więcej, dość oczywiste jest to, że długoterminowy wpływ będzie nieznany przed upływem długiego terminu. Jak mawiał wybitny fizyk, Niels Bohr – przewidywanie jest trudne, szczególnie jeśli chodzi o przewidywanie przyszłości. Tymczasem jest sobie jedno czy nawet kilka badań, które wskazują, że płuca odpowiadają chemicznie na substancje, które im są dostarczane. Podobny efekt stresu oksydacyjnego obserwuje się w płucach ludzi, którzy wędrują przez miast w dzień ze smogiem. Owszem, najlepiej jest oddychać krystalicznym powietrzem na wyspach Pacyfiku, ale tu porównanie powinno być robione nie z poziomem zero, ale z dymem tytoniowym.
A tymczasem w jednej z bardzo popularnych brytyjskich gazet mamy tekst zaczynający się od hasła WAPUJ! Napisany przez znanego lekarza-komentatora kwestii zdrowotnych, wyważony i klarowny. Ech, żeby tak kiedyś u nas…
Kolejny przegląd prasy za kilka tygodni.

Opracowując projekt dla początkujących założyłem, że co jakiś czas będę się odnosił do rozmaitych doniesień medialnych na tematy związane z e-papierosami. Rozpoczął się wrzesień, więc myślę, że najwyższy czas na taki swoisty „przegląd prasy”. Chciałbym zwrócić szczególną uwagę na przekłamania i manipulację faktami, aby Was na to szczególnie uczulić.

Przyjrzyjmy się więc niektórym doniesieniom z ostatnich kilku tygodni. „Nastolatki palą coraz więcej” – taka jest konkluzja artykułu, który znajdziemy tutaj. Przeczytamy w nim m.in. „W badaniach na zwierzętach odkryliśmy także, że to nikotyna powoduje wzrost ryzyka. Jeśli to samo dotyczy ludzi – oznacza to, że ani tabaka ani e-papierosy nie stanowią dobrej alternatywy dla papierosów, przynajmniej w najmłodszej grupie.”
Wejdźmy jednak w to nieco głębiej. Artykuł ten stanowi zgrubne omówienie tej publikacji. Zacznę od tego, że w oryginalnych wnioskach nie ma ani słowa o tabace. Pojawia się tam snus, bardzo popularny w Skandynawii (i z niewiadomego powodu zakazany w reszcie UE). Ale to szczegół. Ważniejsza jest inna informacja – o tym, że to nikotyna powoduje wzrost ryzyka. Naprawdę? Jeśli zajrzymy głębiej do oryginalnej publikacji, zobaczymy, że autorzy powołują się na publikację z 2006 (numer 12 w bibliografii). To ważne, ponieważ w tamtym czasie nie prowadzono wprost badań związanych z e-papierosami, bo po prostu praktycznie ich wtedy nie było. Nie można więc dokonywać prostego przeniesienia jakichś (bliżej niesprecyzowanych) badań na zwierzętach na wniosek, że EIN nie są alternatywą dla papierosów.
Kolejny raz powiem z całą mocą – każda metoda jest lepsza niż palenie tytoniu. Każda – e-papierosy, snus, produkty H’n’B. Wszystkie one są lepsze niż wdychanie produktów spalania tytoniu, rakotwórczych i toksycznych. I tym bardziej powinno się o tym pisać, jeśli spojrzymy na dane z omawianego tekstu – to, że młode dziewczęta z Europy Zachodniej dwa razy częściej zaczynają palić niż ich rówieśniczki z lat 70. XX w.
Z kolei w innym artykule mamy zatrważający tytuł: „E-papierosy znacznie bardziej szkodliwe? Najnowsze wyniki badań”. Przeanalizujmy go – znacznie bardziej? Ale bardziej niż co? Tego już się nie dowiemy. To trochę jak z tym „czym się różni wróbelek? Ma jedną nóżkę bardziej”. Jedźmy jednak dalej. W tekście zaraz mamy: „To nie tylko smaki, liquidy i nowe urządzenia. To także ogromne ryzyko. Ich szkodliwość jest większa, niż sądzono. Cena za palenie „elektronika” może być ogromna.” I znowu mamy typowe sformułowanie „może być ogromna”. Jasne, że może być, ale może też nie być. Bełkot niestety. Dalej jest jeszcze gorzej: „Czy elektroniczny papieros jest zdrowszy od tego z tytoniem? Z badań wynika, że powodują te same problemy zdrowotne, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc (COPD).”
I tu już jest zwykłe bezczelne kłamstwo – nie ma na świecie ani jednego doniesienia naukowego o tym, aby e-papierosy spowodowały POChP (przewlekłą obturacyjną chorobę płuc). Wprost przeciwnie – prof. Riccardo Polosa, pulmonolog z Włoch badający oddziaływanie e-papierosów na układ oddechowy użytkowników, prezentował w czerwcu na konferencji GFN wyniki badań, z których jednoznacznie wynikało, że przejście na e-papierosy osób już chorych na POChP, spowodowało zatrzymanie postępu choroby, a w niektórych przypadkach nawet zdecydowaną poprawę parametrów wydolnościowych. Reszta cytowanego artykułu jest podobna – ktoś tam wykazał, że e-papierosy powodują raka. Proszę o jeden przykład! Ale czego można się spodziewać, jeśli źródłem informacji „naukowych” jest agencja Sputnik. Toż to zwyczajny odlot w kosmos.
I może na tym na dziś zakończę, ale obiecuję, że będę wracał do tematu. Co więcej, obiecuję, że jeśli pojawią się jakieś poważne informacje o negatywnych skutkach chmurzenia, na pewno o nich poinformuję.

A tymczasem życzę miłego wrześniowego weekendu.

Na pewno wielu z Was trafiało w mediach na informacje dotyczące e-papierosów. Myślę, że nie pomylę się bardzo jeśli napiszę, iż najczęściej były to informacje o wydźwięku negatywnym. Niestety, tak właśnie działają współczesne media. Liczy się „klikalność”, a ta jest zapewniona przez sensację. Kto przeczyta artykuł pod tytułem „Dziś nic złego się nie zdarzyło, wszyscy są szczęśliwi”? Jeśli jednak zobaczymy nagłówek „E-papierosy zabijają!”, możemy być pewni, że wielu chętnie przynajmniej rzuci okiem, autor dostanie kasę za wierszówkę, a słupki oglądalności będą rosnąć. To smutne, ale dziś niespecjalnie liczy się rzetelność dziennikarska oraz prawda.
Jak to działa w praktyce w przypadku e-papierosów? Pokażę może na przykładzie. Znalazłem ostatnio artykuł na portalu Rynek seniora, dotyczący omówienia wyników badań niemieckich badaczy nad wpływem używania EIN na pewne parametry związane z ciśnieniem krwi i tętnem. We wnioskach autora publikacji, który jakoś nieśmiało nie ujawnia swojego nazwiska czytamy m.in.: „Dr Franzen stwierdza więc, że e-papierosy z nikotyną mogą być równie niebezpieczne dla zdrowia, jak papierosy.” I w zasadzie pisze prawdę. „Mogą być równie niebezpieczne…” – bardzo ogólne sformułowanie, bardzo wygodne. Mogą być, ale czy naprawdę są? Mamy jedno badanie, do tego wykonane na małej grupie ludzi. Co więcej, autorzy jakoś pomijają wcześniejsze badania, w których stwierdzono, że tak naprawdę wpływ używania e-papierosów na ciśnienie krwi i tętno jest minimalne, a w zasadzie zerowe. Ba, długotrwałe badania pokazują, że ciśnienie tętnicze nie rośnie, a wręcz maleje, co dotyczy szczególnie osób z nadciśnieniem. I te badania były przeprowadzone przez ludzi, którzy od dobrych kilku lat zajmują się właśnie wpływem e-papierosów na zdrowie. Są to lekarze, specjaliści od pulmonologii (prof. Polosa) i kardiologii (dr Farsalinos).
A żeby było jeszcze dziwniej – inni uczeni straszą z kolei, że liquidy stosowane w e-papierosach obniżają tętno. U myszy, ale to nieważne. Istotne, że coś tam z tym tętnem robią. I we wnioskach piszą, że e-papierosy silnie wpływają na funkcje serca. No to jak to jest – zwiększają czy zmniejszają rytm serca? Tachykardia (przyspieszony rytm) czy bradykardia (spowolniony rytm)?
Ale po co uspokajać, skoro można straszyć? Przecież wiadomo, że czytelnik nie będzie drążył. Co więcej, najczęściej nie jest on w stanie zinterpretować wyników badań naukowych. Smutne to jest, bardzo smutne. I takich informacji w sieci są setki. Łatwo do nich dotrzeć, lądują na najwyższych miejscach w wyszukiwarkach. Znacznie trudniej znajduje się te, które są naprawdę rzetelne.
I to jest jedna z moich misji – edukować, prostować, wyjaśniać. Co jakiś czas będę tutaj prostował informacje medialne. Wiem, że to jest głos wołającego na puszczy, ale jednak trzeba to robić. Krok po kroku, starą metodą, którą kiedyś nazywano pracą u podstaw. Tych informacji nie znajdziecie w TV, radio czy gazetach. Znajdziecie je tutaj, na moim blogu. Rozpowszechniajcie je – to jedyna szansa, aby uratować kogoś wahającego się czy te e-fajki zabijają, czy niekoniecznie.

Oprócz regularnego uzupełniania poradnika, o którym będę oczywiście informował, tutaj na blogu będę od czasu do czasu komentował kwestie związane ze zdrowiem i mediami. W sumie te dwie kwestie bardzo silnie się zazębiają. Ludzie, którzy śledzą te tematy już dawno zauważyli, że bardzo często informacje ściśle naukowe dość szybko są podchwytywane przez media i rozdmuchiwane do niebotycznych rozmiarów. Oczywiście dotyczy to przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie, wiadomości negatywnych. Dlatego też chciałbym Czytelników przestrzec przed bezkrytycznym przyjmowaniem takich informacji.

Klasycznym przykładem była tutaj „afera formaldehydowa”, która miała miejsce kilka lat temu. Jej źródłem była nie tyle publikacja naukowa, lecz wypowiedź dla mediów japońskich jednego z ludzi, którzy byli zaangażowani w ten projekt. Pytany o wnioski z przeprowadzonych badań stwierdził, że w badanym aerozolu znaleziono duże ilości formaldehydu, który faktycznie jest związkiem toksycznym i podejrzanym o właściwości rakotwórcze. Te informacje zostały bardzo szybko podchwycone przez żadne sensacji media na całym świecie. Tytuły typu „E-papierosy są rakotwórcze”, „Śmiertelne zagrożenie elektronicznymi papierosami” pojawiły się w gazetach i na portalach internetowych. Mało kto sięgnął po oryginalną publikację, aby sprawdzić to wszystko. Jaka była prawda? Owszem, naukowcy badali emisję formaldehydu. To prawda, że w publikacji pojawia się jeden wynik zdecydowanie odbiegający od reszty. Ale zaraz dalej jest napisane, że wynik ten jest dziwny i prawdopodobnie wynika z błędu aparaturowego albo też z tzw. suchego ogrzewania, czyli podawania napięcia na suchą grzałkę. Tak naprawdę ten wynik w ogóle nie powinien się znaleźć w pracy, a już na pewno odpowiedzialny naukowiec nie powinien rozdmuchiwać go w mediach. Niestety, mamy takie czasy, że media kochają sensację. I zapewne tak będzie dalej.

Kolejnym ukochanym tematem mediów jest szermowanie wieloma złożonymi nazwami związków chemicznych i opowieści o tym, jakie one są trujące i rakotwórcze. Warto zapamiętać stare powiedzenie Paracelsusa: wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka stanowi o truciźnie. Czytając o tym, co znaleziono w liquidach albo aerozolu musimy o tym pamiętać. Trzeba też pamiętać o jeszcze jednej sprawie: skład aerozolu nie powinien być porównywany z czystym górskim powietrzem, ale z dymem tytoniowym. Tylko takie porównania mają sens, bo wtedy widzimy wszystko w odpowiedniej perspektywie.

Co jakiś czas będę tutaj komentował tego typu przekłamania – po to, aby pewne kwestie wyjaśnić, ale także po to, aby pokazać mechanizmy tym rządzące.

Korzystając z okazji zapraszam też do dyskusji w grupie utworzonej na Facebooku.

Na koniec chciałbym poprosić o popularyzację tej strony. Umieśćcie linki do niej u siebie na Facebooku, Twitterze czy też na rozmaitych grupach i forach, które odwiedzacie. Może ktoś dzięki temu zainteresuje się tematem i przejdzie na jaśniejszą stronę mocy. Z góry dziękuję.